Donanım Problemleri
Eğer bilgisayarınızı, içindeki programları veya verileri kaybetmek sizi zor durumda bırakacak ve üzecekse, zaman kaybetmeden bazı önlemler almakta yarar vardır. Bilgisayarlar ne kadar virüslere ve saldırılara karşı korunmuş olursa olsun, içlerinde taşıdıkları verilerin güvenliği yüzde yüz garanti edilemez. Burada bu konuda alınabilecek önlemlerden bahsedilecektir.
Bilgisayara Zarar Verebilecek Unsurlar
Bilgisayarı gerek donanım gerekse içinde bulunan veriler açısından tehdit eden etkenler şunlar olabilir:
Donanımda Meydana Gelebilecek Arızalar
Kişisel bilgisayarlar için üretilen donanım parçaları belirli bir ömre sahiptir. Özellikle verilerin depolandığı ana parça olan "sabit disk (hard disk)", içinde binlerce devir/dakika ile dönen çok hassas disklerin bulunduğu bir cihazdır. Diskler aynı eski pikaplar gibi, ama bu kez manyetik olarak, vakum içinde dönen bu disklere mikronlarla ölçülebilecek kadar çok yaklaşan ancak değmeyen kafalarla okunur ve yazılırlar. Dolayısıyla bu hassas cihazlar, en çok çalışırken hareket ettirilmekle, çalışırken ani darbeler almakla zarar görürler. Bir de bunlara üretim sırasında biçilen ömür de eklendiğinde (ki bu da garanti süresinden bir miktar tahmin edilebilir), sabit disklerin gün gelip arıza yapma ve içindeki verileri kaybetme olasılığı göz ardı edilemez bir tehlikedir.
Elektrik Kesinti ve Arızaları
Bilgisayar, eğer özel bir koruması yoksa, elektrikte oluşabilecek ani kesintilere karşı son derece hassas olabilir. Tam bir dosya diske yazılıyorken, işletim sistemi geri planda disk düzenlemesi yaparken ya da bilgisayar açılıp kapanıyorken bilgisayarın aniden elektriğinin kesilmesi sabit diskte büyük veri kayıplarına neden olabilir. Benzer biçimde ani ve büyük voltaj değişimleri de bilgisayara ve içindeki verilere zarar verebilir.
Topraklama Sorunu ve Statik Elektrikten Doğan Arızalar
Bilgisayarın içinde bulunan çipler, elektronik doğaları gereği statik elektrik birikmesi ile akan akıma karşı son derece duyarlıdırlar. Özellikle bilgisayara bir donanım takıp çıkarırken bu hassasiyet daha da artar. Benzer şekilde, binaların elektrik tesisatlarında topraklamanın düzgün yapılmaması sonucunda bilgisayar kasaları ile dış dünya arasında kayda değer akım akabilecek düzeyde potansiyel farkı oluşabilir ve bu istenmeyen akım da, bilgisayarın monitör, usb, ethernet (ağ), seri/paralel port vb. uçları üzerinden akabilir. Bu ise donanımın arızalanmasına, hatta yanlış zamanda arızalanan donanım yüzünden bazı verilerin de kaybolmasına neden olabilir.
Aşırı Isınma
Bilgisayarların ömrünü kısaltan etkenlerden biri ve belki de en önemlisi ısınma sorunudur. Ucuz ve bilinçsiz seçilmiş bilgisayar kasaları, kurallarına uygun takılmamış soğutucu elemanları ve bilgisayarların aşırı yüklenmesi ısınmaya ve buna bağlı geçici ya da kalıcı arızalara yol açabilirler.
Bilgisayar Korsanlarının Saldırısı
Her ne şekilde olursa olsun, hiç bir önlem, Internet ağına bağlı bir bilgisayarı yüzde yüz koruduğu garantisini veremez. Bilgisayar korsanları, ister gerçek kişi isterse robot olsun, bir açık bulup bilgisayarınıza girebilir veya kullanılmasını engelleyecek ölçüde zarar verebilirler. Belki bilgisayarınız donanımsal olarak zarar görmez, ancak içindeki verileri kaybetmenin maliyeti donanım maliyetini defalarca aşabilir.
Virüs ve Diğer Zararlı Programlar
Yine aynı öngörü ile, hiç bir antivirüs vb. koruyucu yazılım, bilgisayarınızı yüzde yüz virüs ve diğer zararlılardan koruyacağını iddia edemez. Zaten bu iddia gerçek olsaydı bu durum hem zarar veren hem de koruyan taraf için bir son anlamına gelirdi. Virüsler basit zararlar verip örneğin Spam mail atmak ya da Internet bağlantısını yavaşlatmak gibi aktivitelerde bulunabilecekleri gibi, bilgisayardaki verileri bir daha geri getirilemez şekilde silebilecek güce de sahip olabilirler.
Kullanıcı Hataları
Kullanıcılar zaman zaman bilinçsiz de olsa gerek donanımsal gerekse yazılımsal anlamda bilgisayara zarar verebilirler. Bir ek donanımın yanlış takılması ya da takılırken yapılan hatalar, yazılımların yanlış yüklenmesi, yanlışlıkla silinen/formatlanan dosyalar/diskler, hatalı yüklenen aygıt sürücüleri ve diğer pek çok davranış kullanıcı hatalarına örnek olabilir.
Yüklü yazılımların ya da işletim sisteminin içindeki hatalar. Bazı yazılım paketleri (özellikle kaynağı belirsiz olanlar) kendi bünyelerindeki hatalardan dolayı bilgisayara zarar verebilir, hatta işletim sistemini kullanılamaz hale getirebilirler. Bu, ilk yükleme sırasında olabileceği gibi, kullanım sırasında belirli bir işi yaparken, belirli kombinasyonda işlerin birlikte yapılmasıyla, başka uyumsuz programların aynı anda çalışmasıyla ya da yazılım paketini tamamen kaldırırken ortaya çıkabilir. Bazı yazılımların hataları birikmedikçe kendini belli etmez; dolayısıyla bazı hatalar zaman içinde kendini gösterebilir.
Alınması Faydalı Önlemler
Yukarıdaki bilgiler ışığında bir bilgisayar kullanıcısının dikkat etmesi gereken noktalar ve alması gerekli önlemleri şöyle sıralamak mümkündür:
-
Verilerinizi daima, periyodik olarak ve üşenmeden yedekleyin.
-
Mutlaka bir Kesintisiz Güç Kaynağı (UPS, Uninterruptable Power Supply) ve Aşırı Akım Koruyucu (Surge Protector) kullanın.
-
BIOS ayarları ile elektrik kesilip gelince bilgisayarın kendiliğinden açılmamasını sağlayın. Bilgisayarınızın BIOS ayarlarından "Elektrik kesildiği zaman tekrar geldiğinde ne yapması" gerektiğine ait ayarı bulun (bu genellikle "Power on failure" şeklinde geçer) "son kaldığı durum nasılsa (last state)" maddesi yerine "kapalı kal (off)" maddesini seçin. Bu, ardışık ve sık elektrik kesilmelerinde ve art arda oluşabilecek dalgalanmalarda bilgisayarın hasar görmesini büyük oranda engelleyecektir.
-
Bilgisayara yeni bir donanım takarken prizden çekin, kendinizi topraklayın.
-
Bilgisayar çalışırken (USB ve Ethernet dışında) fare, seri port, paralel port, tuş takımı vs. hiç bir sokete bir şey takmayın, çıkarmayın.
-
Bilgisayar virüslerinden ve saldırılardan korunma önerileri başlıklı yazımızda önerilenleri uygulayın.
-
Bilgisayar üzerinde tam olarak neyi nasıl yapmak gerektiğinden emin değilseniz donanımsal veya yazılımsal değişikliklere gitmeyin.
-
Mümkünse ısınma bilgilerini gösteren ve güncel anakartlarla birlikte verilen yazılımları yükleyin/yükletin ve zaman zaman cihazın iç sıcaklık durumunu kontrol edin.
-
Binanızın ve bulunduğunuz odanın prizlerinin topraklamasına dikkat edin.
-
Vücudunuzda statik elektrik yüklüyken bilgisayara dokunmamaya çalışın.
-
Bilgisayarınızı gereksiz yere açık bırakmayın.
-
Bilgisayarınızı kapatırken mutlaka kuralına uygun davranın.
-
Bilgisayarınızı açıkken asla hareket ettirmeyin, bulunduğu masayı sarsmayın, titretmeyin.